“Kringlooplandbouw is mooi, maar wel iets van de laatste jaren. Daarvoor was er vanuit klimaatverandering al veel reden voor verandering”. Aan het woord is Willem Bas, directeur van B-Four Agro. Hij legt uit waarom hij en zijn twee vennoten überhaupt ooit over innovatie zijn gaan nadenken: “De schade door weer en wind, dat was de voornaamste reden. Zelfs vorig jaar nog, konden we door hagelschade zo’n 18 hectare sla afschrijven, á grofweg € 20.000,- per hectare”. Ongelofelijke getallen en bedragen dus, die in dit geval gelukkig terugkwamen van de verzekering, “maar die verhoogt vervolgens de premie. Uiteindelijk betaal je het gewoon zelf”.

Innoveren dus. Maar dat is nog niet zo eenvoudig. Vernieuwing kost geld en afnemers staan niet in de rij voor duurdere producten. Ze beginnen er toch aan. Sla telen op water. In de Verenigde Staten gebeurt er al een en ander op dit vlak en de drie telers pakken het op. In grote betonnen bakken wordt de sla geteeld. Het begint veelbelovend, maar kent daarna toch dezelfde problemen als de sla die even verderop in de grond groeit. “Het bleef openlucht, dus we hadden nog steeds last van het weer, maar ook van wild en andere dieren”, legt Bas uit.

En door

Dus komt er een zeecontainer, die helemaal wordt omgebouwd tot kweekcel avant la lettre: “We wilden en moesten alles zelf kunnen reguleren. Met LED-verlichting simuleerden we dag en nacht, kleuren, en speelden we met de vraag hoe lang een etmaal moet duren. Maar ook de watertemperatuur en gebruikte meststoffen. Alles probeerden we uit.” De voordelen stapelen zich op. Waar de ‘buitensla’ alleen zomers kan groeien, kan hier jaarrond worden gekweekt. Daarnaast is er in deze beschermde omgeving geen sprake van insecten, schimmels en andere bacteriën, die dus ook niet hoeven worden bestreden. Weer en wild komen ook niet binnen. Maar de sla is wel driemaal zo duur als de dan geldende prijs die hun afnemer betaalt.

Kostprijs

Bas keert terug naar de rekenmachine. De grootste kostenpost is het licht, dus daar is ook het meeste te halen. Door het proces in tweeën te splitsen, wordt veel efficiency behaald. “Door de kweekcel los te koppelen van de kas konden we veel besparen op energiekosten. In de kweekcel begint het proces, daarna gaat de sla naar de kas. Hier halen we zoveel mogelijk natuurlijk licht binnen en hoeven we alleen ’s winters nog bij te schijnen.” De verbetering heeft effect. De innovatieve telers zijn nog steeds iets duurder dan de geldende marktprijzen, maar afnemer Albert Heijn gelooft in de innovatie en is bereid het te betalen. Wat het extra aantrekkelijk maakt voor de grootgrutter, is het duurzame en circulaire karakter van het product en het feit dat er nu het hele jaar Noord-Hollandse sla kan worden afgenomen. De ook weer dure winterse import vanuit Spanje en Italië is in een klap overbodig.

Kringloop

Inmiddels draait het bedrijf op volle toeren en heeft het haar eerste jaar achter de rug. Kostendekkend is het nog niet, maar dat moet volgend jaar wel echt gebeuren. De kringloop is al wel heel erg goed uitgewerkt, hoewel net niet sluitend. “In 2016 hebben we onze eigen biogasinstallatie gebouwd. Hier verwerken wij onze eigen reststromen, zoals planten en plantwortels, aangevuld met gemalen cacaodoppen (reststroom van de chocolade industrie) tot biogas. Dat bestaat voor 60% uit methaan en voor 40% uit CO2. Veel van de CO2 halen we weer terug, om te gebruiken in kas en kweekcel. Veel mensen realiseren zich dit niet, maar de landbouw is een van de weinige sectoren waar CO2 niet alleen wordt uitgestoten, maar ook gebruikt wordt in het productieproces”, maakt Bas een belangrijk punt. Een ander belangrijk punt is dat de ondernemers op deze manier ook nog in staat zijn zo’n twee miljoen kuub aardgas terug te leveren aan het aardgasnetwerk van de lokale energieleverancier.

Is de kringloop dan helemaal gesloten? Nee, net niet, met dank aan de overheid. Er blijft namelijk ook plantaardig digestaat over. Dat is weer een reststroom van de biogasproductie. Dit digestaat wordt als natuurlijk meststof gebruikt om de nog altijd 100 hectare ‘ouderwetse’ akkerbouw te voeden. “Maar vanwege de stikstofregels kan ik daar niet alles kwijt en moet ik met kunstmest een klein beetje ‘bijvoeden’. Zonde natuurlijk, ik maak het graag 100% natuurlijk,” aldus Bas.

Visie

Rendabel worden is dus het eerste belangrijke streven van de drie telers. Wellicht door weer ergens efficiënter te kunnen produceren, maar de directeur ziet meer heil in het verbreden van het assortiment groenten: “In theorie kan alles op water worden gekweekt, maar een aantal groentes zal hier echt te duur van worden. Dus dat zal niet gebeuren. Wat wel gaat gebeuren is dat de duurdere slasoorten, maar ook spinazie en rucola als eerste worden aangepakt. Daarna is het de beurt aan de gewassen die veel last hebben van gewasbescherming en bestrijdingsmiddelen.”

Andere belangrijke ontwikkelingen die Bas ziet zijn de meetbaarheid van het proces. “Alles wat er met die krop sla gebeurt is te monitoren. Die kennis gaat ons veel verder brengen. Maar ook de consument die zich steeds meer bewust is van wat het precies koopt speelt een belangrijke stap in de omslag die we allemaal dus aan het maken zijn,” is Bas optimistisch, maar maakt gelijk een voorbehoud: “De afzetkanalen moeten wel nog het laatste beetje overtuigd worden. Wij hebben een geweldige partner in Albert Heijn, maar die blijven natuurlijk niet eindeloos vertrouwen in een product dat eigenlijk iets te duur is”. True. Maar vertrouwen in een innovatieve, betrouwbare partner en leverancier is natuurlijk ook wat waard.