Een schrijver probeert zijn verhaal over het algemeen zo tijdloos mogelijk te maken, zodat het zo lang mogelijk mee kan. Dat principe gaan we in dit verhaal loslaten. Omdat het een verhaal is dat helemaal is ontstaan op basis van de actualiteit. En die actualiteit is: we leven midden in de coronacrisis.
Aardappelboer Arwin Bos (Nieuw-Vennep) heeft zijn bedrijf ook in een paar dagen tijd anders vormgegeven. Met name de sluiting van horeca, Bos levert al erg lokaal georiënteerd, maakt dat zo’n 90% van zijn handel wegvalt. Wat te doen met de grote partij die al klaarlag? Bos doet een oproep via social media en probeert zijn aardappelen ‘gewoon’ zelf aan consumenten te verkopen, vanaf zijn erf, met in achtneming van de maatregelen uiteraard, want het was eigenlijk direct vrij druk. De voorraad die overbleef werd vervolgens gedoneerd aan de Voedselbank.
Maar daarmee is het probleem nog niet verholpen. “Ik verwacht dat er zo’n 500 ton aardappelen nog wel kan worden verwerkt. Zo ben ik nu een partij aan het klaarmaken voor export naar Roemenië,” vertelt Bos. “Maar zo’n één miljoen ton, dat is één miljard kilo, gaat overblijven in Nederland en dat is echt ongelofelijk zonde”. Alternatieven zijn er weinig. Er kan een deel als biovergister worden gebruikt, zodat er biogas kan worden geproduceerd. Wat overblijft zal ondergeploegd worden. Deze aardappelen zijn dus voor niks gepland, gekoesterd, geoogst en opgeslagen. Een triest lot, vindt ook Bos, die waarschuwt voor grotere catastrofe: “Iedereen wordt voorzichtiger. Afnemers schuiven betalingstermijnen op naar 90 dagen, waardoor anderen weer langer zonder de enige inkomsten zitten die nog wél binnen gingen komen. Bij minder solide bedrijven gaat deze periode veel slachtoffers eisen. Ik hoop dat overheidshulp deze klappen minstens voor een deel kan voorkomen of verzachten.”
In Utrecht is biologische wijnhandel Vleck Wijnen gestart met een eigen ‘Verwenpakket’. Zes favoriete wijnen van de medewerkers zelf. Wijn die normaliter vooral wordt geleverd aan horeca. “Het grootste gedeelte van mijn omzet is weggevallen. Op deze manier proberen we toch nog wat te verdienen,” vertelt eigenaar Arjen Miedema, die de dozen op een chique bakfiets door heel Utrecht bezorgt.
#kieslokaal
Slow Food Nederland riep direct haar achterban op met de hashtag #kieslokaal. Consumenten stimuleren om lokale producten te kopen, is onderdeel van de missie van deze beweging, die zich al dertig jaar inzet voor een gezond, puur en eerlijk voedselsysteem. Vanuit zowel het netwerk als social media schoten de lokale initiatieven, noodkreten en aangeboden hulp als paddenstoelen uit de grond, “wij verzamelen op onze site verschillende adressen van producenten in een handig overzicht, onderverdeeld per provincie, vertelt Saskia Littooij van Slow Food Nederland. Eieren, vlees, groente en fruit, chocolade, brood, er is van alles en het wordt meestal ook netjes bezorgd. Maar ook restaurants waar contactloos kan worden afgehaald of andere initiatieven zoals dichtedeuren.nl, waar nog meer afhaalmaaltijden en -locaties worden aangeboden. Ken je nog een ‘producent of chef’, dan kun je deze ook nog aanmelden op het platform. Er komen dagelijks zo’n vijftig nieuwe producenten en adressen bij, dus er kan zeker worden gesproken van een hit. “Er is behoefte aan,” bevestigt Littooij. “Wij zijn als organisatie heel blij dat we een verbindende rol kunnen spelen. Bovendien zou deze crisis een trigger kunnen zijn voor meer belangstelling voor korte ketens en lokaal geproduceerd voedsel. Dat is al langer gaande, maar wordt nu versneld. Een andere positieve ontwikkeling is dat je nu in werking ziet dat bijvoorbeeld de #SupportyourlocalsNL-voedselboxen dus wel degelijk efficiënt en kostendekkend kunnen zijn, en daarna nog steeds interessant en betaalbaar voor de consument.”
Dozen vol lokaal eten en drinken
Deze voedselboxen ontspruiten aan het brein van Samuel Levie, worstenmaker bij Brandt en Levie en Food Cabinet. Hij deelt op Instagram zijn reactie op de sluiting van de horeca in Nederland: “Ik belde wat collega’s en hoorde hoe zij nog meer in mineur waren dan ik. Bij sommige was van de ene op de andere dag hun gehele business weggevallen. Terwijl het een paar van de mooiste producten van de regio zijn. Tijd voor actie. We lanceerden binnen 48 uur de Support Your Locals-box. Vanuit campagnebureau Food Cabinet wordt gelijk bijgesprongen en inmiddels staat er een platform klaar waar ondernemers initiatieven kunnen aanmelden, consumenten kunnen browsen en bestellen, een podcast van het Voedselkabinet kan worden beluisterd en een heuse toolkit kan worden gedownload voor verdere communicatie van de campagne #supportyourlocalsNL.
De hashtag is afkomstig van de internationale campagne #supportyourlocals. Zowel op Instagram als op Twitter gaat deze slogan de gehele wereld rond. Ook in Nederland haken mensen en bedrijven aan. Lokaal, zonder direct een groot visioen voor de toekomst, maar wel met de hoop dat er lokale partijen aan elkaar kunnen worden gekoppeld.
Bijvoorbeeld het uitgaansplatform ‘Stappen in Den Haag’, dat een pagina heeft ingericht met een overzicht van Haagse restaurants en bars waar eten en drinken kan worden afgehaald. Zo komt er in deze uitgaansloze periode nog een beetje geld in kas bij deze ondernemers, én kunnen zij (een deel van) hun mensen aan het werk houden.
Boerschappen
‘Moeder alle voedselboxen’ zijn natuurlijk Stéphanie Vellekoop en Stijn Markusse van Boerschappen. Zij begonnen al in 2014 met voedselboxen, gevuld met lokale lekkernijen en werken inmiddels met ruim dertig man aan hun landelijke dekking. Momenteel zelfs met het dubbele van dat aantal, om te kunnen voldoen aan alle vraag en aanbod. Daar vertelden de twee ondernemers in januari nog alles over op dit platform.
Boerschappen maakt zich sterk voor een volledig heldere keten, waarmee ze een alternatief willen zijn voor de versproducten van de reguliere groothandels, maar tegelijkertijd willen ze een goed consumentenalternatief zijn voor de supermarkt. Om dat te bereiken beschikken ze over een eigen logistiek en een eigen last-mile distributie naar alle Nederlanders. Zo kunnen ze, zonder duur te zijn, iedereen beleveren. Direct van de boer naar de klant. In 12 uur.
Coördinatie
Het gaat om het verkleinen van afstanden, zowel letterlijk als figuurlijk. Exact het gegeven waar het begrip ‘korte keten’ op is gestoeld. De Taskforce Korte Ketens heeft daarom de regie over de campagne #supportyourlocalsNL op zich genomen. Deze stichting herbergt de kennis en het netwerk om vervolgstappen te kunnen nemen, bijvoorbeeld om de campagne zo snel mogelijk landelijk uit te rollen. Bestuursvoorzitter Drees Peter van den Bosch legt uit: “Wij treffen vaak lerende regionale initiatieven. Deze zijn heel goed in één iets, en minder goed in iets anders. Door hen met elkaar te verbinden willen wij hen helpen samen die mindere punten aan te pakken en verbeteren”. En dan komt een coronacrisis voorbij, ontstaat er veel goeds en ziet de taskforce haar kans schoon om de korte keten bekender, groter en sterker te maken dan zij al is. “Je ziet na afkondiging van de eerste maatregelen de voedselzekerheid in het geding komen. Deels vanwege verstoorde ketens. De vraag neemt toe, daarna viel de horeca weg en ontstaan er overal in het land overschotten bij voedselproducenten en -leveranciers. Daar is #supportyourlocalsNL fantastisch op ingesprongen. Wij zijn blij dat we mogen helpen met de volgende stap.”
Volgende stap
“Deze crisis brengt ook heel veel mensen bij elkaar,” vervolgt Van den Bosch, “heilige huisjes zijn ineens nét iets minder heilig. Verschillen kunnen en worden plotseling wel overbrugd.” Dat maakt dit de tijd om de regionaal georiënteerde keten maximaal in het voetlicht te plaatsen. In de hoop dat het een duurzame ontwikkeling gaat blijken te zijn. “Meer regionaal produceren en afnemen. Het zou mooi zijn als we dat overhouden aan deze lastige periode,” hoopt Van den Bosch. “In Europa zal goed gekeken gaan worden hoe weerbarstig onze landen en systemen zijn, hoe veerkrachtig ook. Korte ketens kunnen daarin een cruciale rol spelen.”
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.
Publicatiedatum op deze site: 01 april 2020