Er waren eens vier varkensboeren… Zo beginnen niet veel verhalen, maar deze keer kan en mag het. Want zo’n 6 jaar geleden hadden vier varkensboeren hetzelfde idee en gingen daarom samen op pad. Op zoek naar een verbinding tussen ‘de boer’ en ‘de burger’, met als initieel doel het onbegrip dat heerst(e) met betrekking tot varkenshouders aan te pakken.
Dat lukt, en hoe. Het initiatief mondt uit in een heuse beweging, die momenteel landelijk opereert. Dat kregen ze voor elkaar door hun bedrijf, en dus zichzelf, open te stellen voor geïnteresseerden. Scholen, buren, collega’s, iedereen was welkom op het erf van de vier ondernemers, die daarmee de basis vormen onder wat inmiddels heet ‘Boert Bewust’.
Boert Bewust groeit gestaag uit tot een heuse beweging, steunend op de ‘Boert Bewust Score’. Deze vorm van certificering brengt in kaart in welke mate het bedrijf van een ondernemer bewust boert. Voorzitter van de stichting, Lisanne Oskam, legt uit: “we meten of een boer gericht is op de samenleving om hem of haar heen. Bijvoorbeeld communicatief. Zo kan hij een open dag organiseren, of een activiteit buiten zijn bedrijf opzetten, eventueel samen met een andere boer of partner. En kunnen ook punten worden verdiend met educatieve bijdragen, of uitingen in de media. Verbinding dus, maar zeker ook inhoudelijke onderwerpen als mest, beeldkwaliteit en milieu worden meegewogen.”
In de praktijk
Bij eerste metingen zijn boeren en tuinders vaak positief verrast door het aantal punten dat ze al wél scoren, vertelt Oskam. “Men is zich niet altijd bewust van het goede dat al gebeurt”. Waar de boeren zich al snel wel van bewust zijn, is dat de afstand tussen boer en burger rap wordt verkleind. Exact de bedoeling van het initiatief, waarin boeren en tuinders ook trainingen krijgen aangeboden om verbindend te communiceren.
De uitbreiding geschied gestaag. Deels omdat er voor elke nieuwe sector, bijvoorbeeld de fruittelers in de streek ‘Kromme Rijn’ nabij Utrecht, een nieuwe BoertBewust-score moet worden opgesteld. Maar ook omdat de stichting de aansluiting van nieuwe leden elke keer zo groot mogelijk wil vieren, om zo het bereik onder de niet-boerende buren te optimaliseren. “Deelnemers krijgen een fraai bord, waarmee ze op hun erf aangeven dat ze als deelnemers dus ‘bewust boeren’. Ook krijgen ze een eigen pagina op de streekwebsite om hun verhaal te doen, hun activiteiten te delen”, vertelt Oskam. In de grotere streken zijn coördinatoren aangesteld, die de aangesloten leden ondersteunen met het opzetten van hun activiteiten.
Om in contact te komen met de wereld om hen heen, openen de boeren hun erf. Letterlijk en figuurlijk. Zo worden er open dagen georganiseerd, maar zijn er ook picknicks onder kersenbomen, kraamvisites in de stal, worden er workshops gegeven, kun je wandelingen maken en excursies doen en zijn er voor de jongste bezoekers speeldagen op hooizolders. Toegankelijk voor iedereen die geïnteresseerd is in wat de verschillende boeren zoal doen op en rond hun bedrijf. “Mensen ontdekken dan echt het boerenbedrijf. Zo is de verregaande automatisering in stallen regelmatig reden voor verbazing. Waar mensen vaak dachten dat de boer alles nog met de hand deed, blijken er zelfs ‘computerboeren’ te bestaan, roepen ze dan uit”, deelt Oskam haar ervaring. Maar ook buiten het eigen erf worden veel initiatieven en activiteiten ontplooid. Zo beschikt men over een heuse hippe foodtruck die her en der wordt ingezet, was er een streekdiner op de markt van Deventer, waarin gekookt werd met producten uit de eigen streek, en waren de boeren recent zeer zichtbaar en actief rondom de Nijmeegse avondvierdaagse.
Een ander onderdeel van de verbinding die wordt gezocht, is die tussen ondernemers onderling. Oskam gaat enthousiast en verhalend verder: “er zijn zoveel mogelijkheden, stel je voor dat je voor een bepaalde bedrijfsverandering staat, heb het daar dan eens over met je buren”. Gewoon praktisch en concreet dus.
Toekomstmuziek
Het veranderende boerenbedrijf, de transitie naar kringlooplandbouw is overal voelbaar en vaak ook zichtbaar, waarin nog heel veel te ontdekken valt, schetst Oskam. Daar kan ze ook in de toekomst mee aan de slag, want de organisatie groeit en bloeit. “Eind 2020 willen we onszelf hebben verdubbeld en rond de 500 deelnemers zitten. Dat is behoorlijk ambitieus, maar we zijn nu al met acht streken en met meerdere nieuwe regio’s in gesprek. Van 4 naar 500 deelnemers, van lokaal initiatief naar landelijk opererende stichting, en dat in een jaar of vijf. Fantastisch nieuws voor die steeds kleiner wordende kloof tussen boer en burger.
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.