Aan de Nederlands-Belgische grens, op zo’n twintig kilometer van zowel Turnhout als Eindhoven, ligt Reusel. Het middeleeuwse dorpje kun je kennen van een paar niet zo heel erg bekende Nederlanders, resten van een vroegere Romaanse kerk, de jaarlijkse kermis in september, en natuurlijk van vliegveld Reusel.
Vliegveld Reusel? Daar komen we nog op terug. We beginnen namelijk bij het begin en het centrum van heel veel activiteit in en rond Reusel: aardappelteler Jacob van den Borne aan de Postelsedijk. Al tijdens zijn studie aan de HAS Hogeschool is Van den Borne vooral geïnteresseerd in het technologische deel van het landbouwvak. Gadgets, software, het prikkelt de student, die met behulp van twee docenten zijn stages en afstudeerscriptie dan ook richt op de plek waar vak en hobby het beste samenkomen: precisielandbouw.
Als hij in 2006 het bedrijf overneemt, is het voor Van den Borne helder waar hij moet beginnen: “Alles begint bij het meten van het resultaat. Dus wat doe je en wat levert het op. Als je dat niet doet, dan doe je dus als boer van alles, maar je weet eigenlijk niet goed waarom.” De wetenschappelijke aanpak werkt voor de aardappelboer. Hij brengt de teelt in kaart en leert de gegevens te analyseren.
“Meten is leren dat je van alles verkeerd doet”
En dat is best een ontluisterende ervaring, voor de jonge ondernemer: “Een heleboel van wat je doet is gebaseerd op wat je hebt geleerd, of op tradities. Dat is ook een reden dat deze wetenschappelijke benadering wat moeilijker van de grond komt, het is heel moeilijk om te zien dat je zoveel verkeerd doet. Meten is leren dat je van alles verkeerd doet.” Toch is Van den Borne nog altijd meer boer dan professor. “Jazeker. Techniek is aardig, maar zonder boerenverstand is het niks. Met meten en alle data die daar uit voortkomt, de beslissing wat je ermee doet neem je gewoon zelf.”
Precisielandbouw is dan ook verre van nieuw, hip, modern of een tendens die niet gangbaar is, is Van den Borne stellig: “Mijn vader en opa liepen het land op, namen details over de bodem, het landschap en de omstandigheden in zich op en verwerkten die informatie in hun beslissingen om het bedrijf te verbeteren. Inmiddels zijn de mensen, want daar zijn er niet meer genoeg van voor dit tijdrovende klusje, vervangen door sensoren. Zo verzamel je data. Mijn machines zijn allemaal uitgerust met detectiesystemen en sensoren die hun gegevens op een centrale plek opslaan. Daar haal ik vervolgens satellietbeelden bij, en zo analyseer ik. En bij slecht weer zetten we drones in.”
Vlucht EHRE 271
Drones worden al op een aantal verschillende manieren ingezet in de agrarische sector, dus dat is niet heel erg nieuw. Waar Van den Borne zich onderscheidt, is de manier waarop hij het heeft ingericht. Vliegen met drones is aan zeer strenge regelgeving onderhevig. Een vlucht dient ver tevoren aangevraagd te worden, maar zo werkt het natuurlijk niet. “Het teeltmanagementsysteem concludeert dat een perceel hoge kans heeft op een ziekte uitbraak, op basis van een combinatie van weerdata, bodemvocht, temperatuur, teeltfase. Dan wil ik daar direct met een drone opnames gaan maken om te zien waar plaats specifiek er al een uitbraak gestart is. Dat soort vluchten kan ik niet twee weken van tevoren aanvragen.”
Het zet de creatieve geest van Van den Borne aan het denken en hij ziet een oplossing: een luchthaven. “Luchthavens hebben een eigen, vrij, luchtruim. Dat geldt dan weer als een gecontroleerde omgeving, maar dan zonder dak. Dat ben ik gaan uitzoeken en met behulp van een lokale vlieger, die inmiddels als officiële havenmeester fungeert, en betrokken autoriteiten, is dat in februari 2019 rondgekomen.” Daarnaast zijn drones in de landbouw veelbelovend, ze kunnen helpen het milieu in teelt te ontzien. Naast dagelijks vliegen gaat Van den Borne nu ook kijken naar plaats-specifiek planten beschermen en swarming. “We communiceren met luchthavens in de buurt, hebben een heuse ‘toren’ en dus een havenmeester.” Veel moeite, groot plezier. Boarding voor vlucht EHRE 271 wordt nog net niet omgeroepen en de vliegtuigen zijn wat kleiner, maar verder is het een echte luchthaven.
Klimaatneutraal
Tijdens al deze ontwikkelingen weet Van den Borne het hele bedrijf ook richting volledig klimaatneutraal te sturen. Dat is de overtreffende trap van zowel energieneutraal als CO2-neutraal. Grote begrippen, die elk op hun eigen gebied opgedane schade aan het milieu willen compenseren. Klimaatneutraal gaat nog een stapje verder, niet alleen het milieu wordt gecompenseerd, maar het klimaat. “Dat betekent niet alleen je eigen energie opwekken, maar ook alle emissies compenseren. Als wij de laatste hobbels nemen, mogen we een windmolenpark aanleggen en zijn we formeel volledig klimaatneutraal.” Daar komen geen oorkondes of keurmerken bij kijken, wel veel tevredenheid bij Van den Borne, die met het gebruik van organische stoffen en zonnepanelen al heel veel heeft gedaan ter voorbereiding op deze laatste stap.
Jeugd
Het maakt Van den Borne Aardappelen een soort proeftuin voor vernieuwende methoden en technieken, onder toeziend oog van een ervaren boer en ondernemer, die resultaat, techniek en vakmanschap bij elkaar brengt. Stel dat je daar stage zou kunnen lopen, of een deel van je opleiding zou kunnen volbrengen? Exact de gedachte van Van den Borne, die scholen in de omgeving afgaat op zoek naar verregaande samenwerking. “We hebben heel veel mensen met heel veel kennis nodig,” steekt docent Van den Borne van wal, “dat was altijd aanwezig bij de oudere generatie, maar deze zijn inmiddels gestopt of zelfs al overleden. Vroeger ging je als knecht en daarna leerling aan de slag bij een ambachtsman of vakman. Nu ga je naar school om een vak te leren. Daar leer je over marketing, strategie, producten, economie. Mooie vakken, maar het échte vak, het ‘hoe haal ik de laatste kilo uit de grond’ leer je nergens meer. En daar wil ik bij helpen, op mijn manier.”
99% van de studenten gaat op deze manier werken
Want Van den Borne wil het vak wel doorgeven volgens zijn eigen visie. “Veel gangbare boeren vinden het lastig om te implementeren, precisielandbouw. Data blijven opslaan is gedoe, maar wel de weg naar duurzame optimale teelt. Studenten daarentegen pakken de kennis enorm snel en enthousiast op. Als ze hier rondlopen zien, voelen en ervaren ze de effecten van deze manier van werken, 99% van de studenten gaat er vervolgens zelf mee aan de slag.” Van den Borne heeft zelfs de ruimte om 10 á 15 studenten per jaar intern te nemen. “We krijgen zelfs aanvragen uit het buitenland, van studenten met een Erasmusbeurs,” stelt Van den Borne trots. Samenwerking met hogescholen uit de regio is de volgende stap, want “ze zijn hier onderdeel van het volledige proces. Iets in de praktijk leren kan dus zeer kosteneffectief,” sluit de ondernemer in Van den Borne lachend af. Geïnteresseerden kunnen een mailtje sturen aan Jacob van den Borne, die de coördinatie graag zelf in handen houdt.
Het maakt de aardappelteler een man en bedrijf om in de gaten te houden. Er gebeurt veel en er wordt geleerd. Belangrijke voorwaarden als je op een nieuwe manier landbouw wilt gaan bedrijven.
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.
Publicatiedatum op deze site: 22 januari 2020