Als we praten over de transitie naar een nieuwe, duurzamere vorm van landbouw, zien we vaak beelden die ook in de vorige eeuw kunnen zijn gemaakt. Kleinere tractoren, veel dieren op het erf en de term regeneratieve landbouw bevestigt dat beeld: we moeten terug naar vroeger. Dat beeld is echter slechts een deel van het totaal. Heel veel nieuwe landbouw gaat komen uit vernieuwing van processen en methoden, nieuwe en nauwkeuriger machines en ontwikkelingen die nu nog worden onderzocht. Innovatie dus.
Voor het aanjagen van innovaties voor kringlooplandbouwtoepassingen zijn LNV en WUR vorig jaar gestart met de ‘Boerderij van de Toekomst’ in Lelystad. Twee mannen die hier alles over kunnen vertellen, en dat ook graag doen, zijn Wijnand Sukkel, onderzoeker open teelten bij WUR en Frans Lips, sr beleidsmedewerker bij LNV.
Sukkel vertelt over de opzet van deze faciliteit: “De Boerderij van de Toekomst bestaat uit een zogenaamde ‘Kraamkamer’ en ‘Modelbedrijf’. In de Kraamkamer wordt geëxperimenteerd met nieuwe teeltsystemen, agro-ecologische concepten , mechanisatie en precisielandbouwtoepassingen. In het Modelbedrijf worden innovaties integraal getest, gedemonstreerd en gevalideerd in een praktijksituatie. Hier werkt dus ook een Boer van de Toekomst om alle innovaties op waarde te testen. We doen hier holistisch onderzoek, met veel aandacht voor de onderlinge samenhang. Dus niet alleen biodiversiteit, bloemenranden of chemische middelen, maar álles.”
Alles
Alles. Dat is nogal wat. “We experimenteren hier met het sluiten van de kringlopen, bijvoorbeeld hergebruik van nutriënten, hoe we zuiniger met water kunnen omgaan en zeker ook hoe er opbrengst kan worden gegenereerd uit de verschillende methodes en experimenten.” Waar veel veranderingen in de landbouw cultureel en sociaal van aard zijn, denk aan grondgebonden veehouderij en het inzetten van korte ketens, zijn dit dus technische innovaties die ons vooruit moeten brengen? “De technische kant wordt makkelijk te weinig belicht,” vindt Sukkel, “het is raar dat een transitie niet kan zonder nieuwe technieken.”
Rol LNV
Het initiatief bouwt voort op een bestaande onderzoeksfaciliteit van de WUR voor onderzoek naar open teelten. Lips licht toe dat ‘De Boerderij van de Toekomst’ als centrale doelstelling heeft ‘praktijkgerichte innovaties te ontwikkelen die de realisatie van de kringlooplandbouwvisie van LNV ondersteunen’. “Hiervoor is een set van concrete doelen afgesproken die zijn afgeleid van de visie en die ondersteuning bieden bij de ontwikkeling van de KPI-systematiek voor kringlooplandbouw. Door deze aanpak wordt veel geleerd over stappen die genomen kunnen worden voor groei naar een duurzamer bedrijfsvoering. Zo hopen we boeren te inspireren en te motiveren hiermee aan de slag te gaan. Hiervoor zoeken we nadrukkelijk contact en samenwerking met de boeren.”
“Het bedrijfsleven is het er eigenlijk wel over eens dat het huidige landbouwsysteem niet zo verder kan, zelfs nog nauwelijks te optimaliseren valt,” vult Sukkel aan. “We moeten iets met die monocultuur en die grote, zware machines. Maar de technologische toepassingen lopen in de landbouw niet heel hard, daar moeten we een inhaalslag maken. We doen het al tientallen jaren met een trekker en een machine daarachter. Ze zijn alleen steeds wat groter en zwaarder geworden.”
Risico
Sukkel gaat wat verder in op de gehanteerde aanpak. “De Boerderij van de Toekomst zoekt naar een optimale combinatie van agro-ecologische concepten, agronomie, digitalisering en robotica om te komen tot natuurinclusieve, robuuste en gevarieerde teeltconcepten met een hoge productie. Juist door deze kennisvelden in samenhang te gebruiken kunnen grote stappen worden gezet. Zo kan precisielandbouwtechnologie uitstekend worden ingezet bij strokenteelten. Robots kunnen worden gebruikt om via beeldherkenningstechnologie onkruid geautomatiseerd te verwijderen. Dit scheelt enorm in arbeid, gebruik van bestrijdingsmiddelen en voorkomt bodemverdichting door zware machines. Het wordt nog leuker wanneer die robot op zelfopgewekte groene energie kan gaan werken. Ook hier zijn we mee bezig, via groene energieproductie op het bedrijf”.
“Ons doel is in feite om te komen tot teeltsystemen die inherent duurzaam en productief zijn,” vult Lips aan. “Hiervoor is samenwerking nodig met omliggende bedrijven, bijvoorbeeld voor het sluiten van voer-mest kringlopen en het gebruik van reststromen uit de omgeving. Ook hier wordt aan gewerkt “
Dat zijn hele drastische stappen en ambities, onderkent ook Lips. ”Er zijn al heel veel boeren bezig met allerlei kleine stappen op dit vlak. Ik geloof dan ook heel erg in het incrementele proces, de kleine stapjes die uiteindelijk tot grote vooruitgang leiden. De Boerderij van de Toekomst wil voor al deze boeren een steun zijn in het verkennen van nieuwe mogelijkheden voor een volhoudbare en economisch levensvatbare bedrijfsvoering.”
Werkplaats
“Er was, ook bij leveranciers en bijvoorbeeld softwarebedrijven, grote behoefte aan experimenteerruimte. Een plaats waar aannames konden worden getoetst. Wat dat betreft is de Boerderij van de Toekomst een grote werkplaats voor innovaties die uiteindelijk misschien ook tot systeeminnovaties kunnen leiden,” sluit Lips af.
Er is voor ondernemende boeren ook ruimte om deel te nemen aan experimenten op de werkplaats die Boerderij van de Toekomst is. Of om een eigen project in te dienen. “Hiervoor is een voucherregeling opgetuigd,” vertelt Sukkel. “Je kunt bijvoorbeeld komen met een idee dat uitwerking verdiend, of met het concept van een machine dat verder ontwikkeld moet worden. Er mag dan gebruik worden gemaakt van onder andere testruimtes, maar ook van onze medewerkers, voor analyses of een haalbaarheidsstudie.”
De komende tijd worden zelfs regionale dependances geopend. Onder andere het bedrijf van Jacob van de Borne in Reussel (Noord-Brabant) sluit zich aan en wordt formeel ‘Boerderij van de Toekomst’, dankzij haar innovaties op het gebied van precisielandbouw in de aardappelteelt. Zomaar een voorbeeld van hoe hard veranderingen kunnen gaan als het in de praktijk kan worden uitgetest en onderzocht.
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.
Publicatiedatum op deze site: 8 juni 2021