Veel staat de komende jaren in het teken van verandering. In de landbouw is dat niet anders. De bodem raakt uitgeput, de natuur lijdt en de vraag welke rol Nederland wil en kan spelen in het Europese en globale voedselsysteem levert hevige discussies op. Alles in deze veranderingen en gesprekken, draait om cijfers. Hoe meten we wat we meten? Welke doelen stellen we? En kloppen al die aannames wel die we zo vaak voorbij horen komen? Als je dit soort vragen goed wilt beantwoorden, heb je KPI’s nodig. ‘Kritische Prestatie-Indicatoren’. Oftewel, de exacte getallen voor het stellen van een doel, bepalen van opbrengst of het bijstellen van beleid.
Het verzamelen van data
“Vanuit de landbouw willen we graag af van het sturen op Middel-voorschriften en overstappen op Doel-voorschriften. Om dat te kunnen doen heb je concrete doelen nodig op bedrijfsniveau waar je op kunt sturen. Dan heb je het feitelijk over KPI’s.” Aan het woord is de Groningse veehouder Alex Datema, een van de meest ervaren mensen op dit vlak. Daarnaast is Datema ook voorzitter van BoerenNatuur, een platform voor meerdere collectieven die projecten uitvoeren met het oog op de toekomst van de landbouw. ‘De agrarische collectieven, de leden van BoerenNatuur, organiseren het agrarisch landschap- en natuurbeheer efficiënt en effectief. Ze zijn de spil tussen de individuele agrariërs die het werk uitvoeren en de overheid die subsidie verleent’ staat er op de website te lezen.
“Al deze projecten draaien om het verzamelen van gegevens over welke maatregelen de boeren nemen op hun bedrijf ter versterking van de biodiversiteit,” begint Datema zijn antwoord op mijn vraag hoe hij in deze rol is beland. “De aangesloten boeren verzamelen deze data, bijvoorbeeld registratie van allerlei handelingen die ze doen, als bewijslast voor de overheid. De collectieven beheren de centrale data-bank waar alle gegevens van alle deelnemende boeren wordt verzameld. Uit deze data-bank worden vervolgens KPI’s berekend. Een project dat in 2016 is gestart.”
Waar in het bedrijfsleven de term ‘KPI’ bij elke dagstart voorbij komt rollen, is de landbouw nog aan het ontdekken hoe om te gaan met deze extreem feitelijke manier van werken. “In de melkveehouderij hebben we bijvoorbeeld de Kringloopwijzer. Maar rondom Natuur is heel weinig data beschikbaar. In de akker- en tuinbouw wordt op gewasniveau veel verzameld, maar op bedrijfsniveau weer niet. In de meer intensieve sectoren praten we meestal over financiële KPI’s,” legt Datema uit. Er is dus nog een wereld te winnen.
Concrete KPI’s
BoerenNatuur kent haar oorsprong in het organiseren, uitvoeren en registreren van het agrarisch natuurbeheer. Dit heeft er toe geleid dat BoerenNatuur nu de beschikking heeft over een uitgebreide data-bank met gegevens van uitgevierd beheer op boerenbedrijven. De biodiversiteitsmonitor (een initiatief van WNF, FrieslandCampina en de Rabobank) wil graag een integraal beeld schetsen van de stand van de biodiversiteit op bedrijfsniveau. Daarvoor wordt gebruikt gemaakt van data uit de kringloopwijzer. Datema: “De data over het beheer van natuur en landschap zitten daar niet in. Daarom werken BoerenNatuur en de zuivel nu samen om de twee laatste KPI’s, die betrekking hebben op natuur men landschap, van de Biodiversiteitsmonitor in te vullen. Dat kunnen we vanuit BoerenNatuur doen op basis van onze data-bank.”
Deze laatste twee KPI’s gaan over Natuur en Landschap en Kruidenrijk Grasland. In beide gevallen gaat het om maatregelen die boeren kunnen nemen op hun eigen bedrijf. Dus hoeveel is er al aanwezig? Heb je ruimte voor meer? “In sommige gevallen is die ruimte er niet, dan moet je je punten dus op een andere KPI scoren,” legt Datema uit. “De Rabobank overweegt minder rente in rekening te brengen aan boeren die op een duurzame manier hun bedrijf runnen. De taak van LNV moet dan zijn gericht op het monitoren en stimuleren van de sector.”
“KPI’s zijn de verbinding tussen visie op de toekomst van de landbouw, en de boer van nu”
“De keuzevrijheid van de ondernemer is cruciaal,” stelt Datema. “Het monitoren en stimuleren moet gericht zijn op deze keuzevrijheid. De boer werkt, beslist en onderneemt tenslotte zelf. De KPI’s zijn de verbinding tussen de visie op de toekomst van de landbouw, en de boer die in het heden zijn bedrijf runt.”
Is volledig KPI-gebaseerd werken mogelijk? “Er is een integraal systeem nodig, door de veelomvattendheid en complexiteit van wat we doen in de sector. Alleen met goede KPI’s kun je die integraliteit op bedrijfsniveau verwerken en structureel aan alle thema’s blijven werken.”
Tijdspad
De landbouw is, minstens, verdeeld in Nederland. En ongelofelijk divers. Hoe snel verwacht Datema een en ander in de praktijk werkend te zien? “We zijn al best ver. Technisch kan het, maar durven we er ook echt voor te kiezen? Zo niet, denk ik dat we verzanden in thema’s en versnippering. Dus we moeten tempo maken, binnen een jaar of twee moet dit staan en werken.” Dat is een volstrekt heldere wens. Aan Datema zelf ligt het niet, ook dat is duidelijk.
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.
Publicatiedatum op deze site: 8 juni 2021