Het eerste dat opvalt als je uitstapt op het erf van Freek van Leeuwen en zijn vrouw Nicole de Gier, is de ligging van de boerderij. Polders aan de voorkant, de Ommedijkse Watering aan de achterkant. Verderop liggen Leiden en Zoetermeer, maar hier is het rustig. Dit is het Groene Hart.
In deze relatieve rust bouwt de familie Van Leeuwen aan haar bedrijf. Freek doet de kaas, Nicole de koeien. De ouders van Freek helpen ook nog af en toe.
“In 2010 hebben we deze boerderij van onze toenmalige buren overgenomen,” begint Freek van Leeuwen zijn verhaal. Dat was niet eenvoudig. De overname was onderdeel van afspraken met overheden en afhankelijk van bestemmingsplannen. Want Van Leeuwen wist exact op welke manier hij zijn bedrijf wilde hebben: als onderdeel van de natuur.
“Ik heb weinig met termen, en hokjes, als ‘natuurinclusief’, of ‘kringlooplandbouw’. Wij zijn biologisch. Al die termen brengen ook beperkingen met zich mee.” Waar het Van Leeuwen om ging, is dat zijn bedrijfsplan ‘bemoedigend’ was. Er kon geld verdiend worden op een bedrijf dat niet alleen maar op volumes en aantallen draait. En de ontwikkelingen in de maatschappij hielpen ook een fors handje. “De afgelopen jaren hebben we het bedrijf van mijn ouders hier naartoe verhuisd. In hun tijd ging zo’n 30% van de melk naar de kaasmakerij. Nu is dat 80%. Er wordt dus veel meer kaas gemaakt en verkocht.” Van Leeuwen is de eerste om corona aan te halen als grote stimulans: “de afgelopen anderhalf jaar hebben we enorm geboft met de gang van veel consumenten naar meer lokale winkels. Nu wordt 30% tot 40% van de kaas vanaf het erf verkocht.” Onder andere via de kaasautomaat. De overige kazen worden aan een reeks kaasspeciaalzaken, restaurants, biologische supermarkten en via de groothandel verkocht.
Inmiddels voert de kaasboerderij ook, samen met drie andere bedrijven, een eigen merk: ‘Wilde Weide Kaas’. “Je blijft constant zoeken naar vernieuwing,” vertelt Van Leeuwen. “Dat kan een nieuw product zijn, maar in dit geval zijn we aan de slag gegaan met het verwaarden van de kaas. Er meer waarde uit halen. Dat kan door het verhaal te vertellen, over de oorsprong, onze visie, onze werkwijze.”
Illegaal
Van Leeuwen is dan wel natuurvriendelijk, hij is geen groene dweper. “Ik maak me wel zorgen over de toenemende regeldruk. Doordat er zoveel regeltjes bijkomen, en de controles ook fijnmaziger worden, wordt er uiteindelijk altijd wel iets gevonden dat ofwel tegen de regels is, of bijvoorbeeld niet goed staat beschreven. Dan ben je als bedrijf gelijk de klos.” Hij heeft direct een actueel voorbeeld paraat. “Wij zijn momenteel zelfs illegaal. Wij behoren tot de zogenaamde PAS-melders.” Dat zijn zo’n 3300 bedrijven in Nederland, die met hun stikstofuitstoot onder de norm bleven. Daarvoor volstond een melding. De door de rechter nietig verklaarde PAS-regeling, maakt al deze meldingen ongedaan en al deze bedrijven dus formeel illegaal.
De kaasmakerij en het resultaat
“Natuurlijk wordt die legalisatie opgestart. Er gebeurt van alles, helaas ook veel dat alleen voor de bühne wordt geregeld. Wij hebben nu adviesbureau DLV gevraagd om onze status boven tafel te krijgen. Daarna wordt het wachten op de maatregelen uit Den Haag. Daar moeten we ons dan weer aan aanpassen.”
Democratische landbouw
Hoe het dan wel moet? Blijven zoeken naar nieuwe manieren om meer mensen te bereiken. Een van die ideeën is het principe van ‘democratische landbouw’. “Daarmee bedoelen we dat er meerdere partijen worden betrokken bij het proces. Dat je je echt samen verbindt aan een product of resultaat. Ik wil bijvoorbeeld heel graag samenwerken met Staatsbosbeheer. Samen producten ontwikkelen, elkaars achterban aanspreken en betrekken. De vraag die voorligt is: hoe organiseer je een vorm van inspraak in de bedrijfsvoering vanuit klanten en omgeving die voor alle partijen hanteerbaar en acceptabel is? Dat willen we ontdekken met ‘democratische landbouw’.
Ook natuurorganisaties wil Van Leeuwen beter betrekken bij zijn plannen en werkwijze. Zo heeft hij inmiddels contact met de Natuur en Milieufederaties. “Zo’n partnership is natuurlijk ook een beetje bevestiging. Wij doen aan natuurbeheer, steunen jullie dit? Dan kunnen wij de marketing voor onze rekening nemen. Je kunt ook bij kleinere clubjes beginnen, die doen ook veel goed werk. Maar dan loop je tegen heel veel visies, meningen en agenda’s aan en dat komt om die reden dus ook wat moeizaam tot stand.”
Waarde
Terug op het onderwerp, wandelen we over het erf, waar Van Leeuwen ook leuke en sociale plannen heeft met zijn tuin. Het is een locatie en boerderij waar een vermogende dromer zomaar miljoenen voor kan bieden. “De waarde is hartstikke scheef. Het gaat niet meer alleen om agrarische productie, er komen ook speculanten en investeerders om de hoek kijken.” Het maakt het runnen van het bedrijf soms wat onoverzichtelijk en complex, maar een ding staat als een paal boven water: op De Vierhuizen gaat het echt om koeien, kaas en zorgvuldig natuurbeheer. Dat blijft de basis.
Publicatiedatum op deze site: 7 september 2021
Dit verhaal is onderdeel van een serie artikelen voor deze website (tussen 2019 en 2021) waarin agrarisch ondernemers vertellen hoe zij werken aan de omslag naar kringlooplandbouw. Op Groeien naar morgen lees je verhalen van agrariërs die stappen zetten en maak je kennis met de Demobedrijven.